Ülkemizde 1960'lı yıllarda aile planlaması kavramı altında tanımlanan sağlık hizmetleri 1994 yılından itibaren üreme sağlığı çerçevesine taşınıyor; anne ve bebek ölümleri azalırken doğurganlığı düzenlemeye yönelik hizmetler yaygınlaşıyor, hizmet kalitesini iyileştirmek bir hedef olarak sağlık planlarında yerini alıyordu. 1994 Birleşmiş Milletler Kahire Dünya Nüfus ve Kalkınma Konferansı üreme haklarını ve bireyi odağa yerleştirirken, yaşam boyu yaklaşımı ile bireyin doğum öncesinden yaşlılığına kadar her dönemde üreme sağlığı ve cinsel sağlık alanındaki ihtiyaçları üzerinden bilgi, danışmanlık ve sağlık hizmetlerini tanımlıyor, bunlara erişimde devletin sorumluluğunu vurguluyordu. Türkiye'nin de desteklediği Kahire Eylem Planı, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü başta olmak üzere kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının sahiplendiği, yaşama geçirmek üzere çaba harcadıkları, ulusal eylem planlarına zemin oluşturan bütüncül bir çerçeve sağlıyordu.
1994 yılı sonrasında ulusal politikaları belirlemeye yönelik olarak sektörler arası işbirlikleri ile geliştirilen tüm sağlık eylem planları ve kadının güçlendirilmesi strateji belgelerinde bu bütüncül yaklaşımın izlerini görmek mümkündür. 2000'li yıllara kadar süren uygulamalar üreme sağlığı hizmetlerinin sadece yetişkin kadınlara değil aynı zamanda ergenlere ve gençlere ulaştırılmasına yönelik izler taşır. Üreme sağlığı hizmetlerini yaygınlaştırmaya ve kurumsallaştırmaya yönelik adımlar sağlık hizmet sunumunu yeniden tanımlayan sağlıkta dönüşüm hareketi ile sekteye uğrar. 2003 yılında birinci basamakta aile sağlığı merkezlerinin pilot uygulaması ile başlayan Sağlıkta Dönüşüm Programı 2011 yılında Sağlık Bakanlığı teşkilatının yeniden yapılanması ve Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü'nün kapatılarak birinci basamak sağlık hizmetlerinin Türkiye Halk Sağlığı Kurumu'na bağlanmasıyla tamamlanır. 2017 yılında ise Halk Sağlığı Kurumu bu kez genel müdürlük olarak tanımlanarak merkez ve il teşkilatlarıyla yeniden yapılanma sürecine girer. Üreme sağlığı hizmetlerinin sunumu açısından hem yönetim yapısına getirdiği değişiklikler hem de uygulamaya yönelik süreçler hizmetlerin erişilebilirliğini etkilemeye devam eder. Bu alanda çalışan sağlık hizmet sunucularının katıldığı üreme sağlığı eğitimlerinin sınırlı sayıda sağlık çalışanına erişimi doğurganlığı düzenlemeye yönelik hizmetleri etkileyen bir diğer değişkendir.
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından 5 yılda bir yapılan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) nicel bir çalışma olarak üreme sağlığı verilerine ulaşabildiğimiz ulusal temsiliyeti olan en kapsamlı çalışmadır. 2013 yılı TNSA sonuçları doğurganlığı düzenlemeye yönelik hizmetlerin erişilebilirliği konusunda önemli veriler sunsa da bu araştırmayı tamamlayıcı nitel çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaçtan yola çıkarak; Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Türkiye Ofisi ve Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı desteği ve Nüfusbilim Derneği alan çalışması ile bir araştırma geliştirdik.
Bu araştırma Türkiye'nin en kalabalık kenti olan İstanbul'da birinci ve ikinci basamaktaki sağlık hizmet sunucuları ile gerçekleştirildi ve bu grubun bakış açısı ve hizmet sunum koşulları boyutu ile kürtaj ve aile planlaması hizmetlerini mercek altına aldı.
Bu araştırmayı gerçekleştiren kurumlar olarak beklentimiz; araştırma bulgularının bu alanda çalışan kişiler ve kurumlar tarafından, insan hakları ve üreme sağlığı hakları temeline dayalı bir yaklaşımla değerlendirilmesi, üreme sağlığı hizmetlerinin erişilebilirliği noktasında savunuculuk odaklı yaklaşımların ve işbirliklerinin desteklenmesidir.
Araştırma tasarımı aşamasında katkılarından dolayı Nüfusbilim Derneği üyelerinden Prof. Dr. Ahmet Sinan Türkyılmaz'a, araştırma yönergesinin geliştirilmesinde ve rapor yazımında Doç. Dr. İlknur Yüksel-Kaptanoğlu'na, hazırlık çalıştayına katılarak yönergenin son haline getirilmesi ve saha planlamasına katkılarından dolayı kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Doç. Dr. Funda Güngör-Uğurlucan, Türk Tabipler Birliği'nden aile hekimi Dr. Nazmi Alkan ve TAPV'dan hemşire Nurşen Kambur'a; rapora katkılarından dolayı UNFPA Türkiye ofisinden Dr. Gökhan Yıldırımkaya'ya ve Selen Örs Reyhanioğlu'na, Türkiye Aile Sağlığı ve Planlanması Vakfı'ndan Nurcan Müftüoğlu ve Murat Çekiç'e ve mesleki deneyimlerini bizimle paylaşarak araştırmanın gerçekleşmesine olanak sağlayan tüm sağlık çalışanlarına teşekkür ediyoruz.
PROJE | Türkiye Nüfusuna Güncel Bir Bakış (2016)
HAZIRLAYANLAR
Alanur Çavlin Tuğba Adalı Arda Kumaş
KATKIDA BULUNANLAR
Hilal Arslan Akın Atauz Meryem Demirci Ece Koyuncu Selen Örs-Reyhanioğlu Helga Rittersberger-Tılıç A. Sinan Türkyılmaz Turgay Ünalan Gökhan Yıldırımkaya M. Murat Yüceşahin İlknur Yüksel Kaptanoğlu
ARAŞTIRMA RAPORU
Türkiye nüfusunun güncel durumu ve nüfusa ilişkin öne çıkan bazı konuların sade halde bir araya getirilerek, bu alanda çalısanlara ülke nüfusu hakkında güncel bir bakış sağlaması amaçlanan bu çalışma Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun mali katkıları ile Nüfusbilim Derneği Güncel Nüfus Tartışmaları Çalışma Grubu tarafından yürütülmüştür.
PROJE | Genç Nüfusa Genel Bir Bakış (2016)
HAZIRLAYANLAR
Helga Rittersberger-Tılıç Kezban Çelik
KATKIDA BULUNANLAR
Tuğba Adalı Alanur Çavlin Selen Örs-Reyhanioğlu A. Sinan Türkyılmaz Gökhan Yıldırımkaya
ARAŞTIRMA RAPORU
…Ulusal gençlik politikasını geliştirebilmek, öncelikli alanları belirleyebilmek ve hedef kitleleri netleştirebilmek ve önceliklendirmelerin yapılabilmesi için böylesi güncel ve zamana bağlı değişikliklerin izlenebildiği veri setlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Buradan hareketle de bütünlüklü, kapsayıcı, tutarlı bir gençlik politikasının oluşturulması gerekmektedir. Bunun için yapılması gereken ilk is gençlere ilişkin geçerli, güvenilir, izlenebilir ve karşılaştırılabilir verinin sağlanmasıdır. Bu amaçla nitel ve nicel araştırmaların yapılmasına ve veriye dayalı politika geliştirilmesine gereksinim vardır. Ayrıca özellikle yerel, ulusal ve uluslararası düzeylerde gençlerce oluşturulan örgütlenmelerin ve iletişim ağlarının politika geliştirirken aktif katkılarının sağlanması önemli olacaktır…
Bu çalışma Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun mali katkıları ile Nüfusbilim Derneği Güncel Nüfus Tartışmaları Çalışma Grubu tarafından yürütülmüştür.
PROJE | Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet (2013)
ARAŞTIRMACILAR / YAZARLAR
Hilal Özcebe Sutay Yavuz Hacer Taşçene A. Sinan Türkyılmaz
NİTEL ARAŞTIRMA PERSONELİ
Hacer Taşçene Tülay Ağca Cevahir Özgüler Gülce Altunel
UNFPA EKİBİ
Meltem Ağduk Duygu Arığ
ARAŞTIRMA RAPORU
Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Konusunda İlköğretim İkinci Kademe ve Lise Öğrencilerinin Tutumları Araştırması Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun (UNFPA) desteğiyle Nüfusbilim Derneği tarafından yürütülmüş bir çalışmadır.
Projenin yürütülmesi için dernek üyeleri arasından bir çekirdek ekip oluşturmuş ve bu ekip çalışmalarını Prof. Dr. Hilal Özcebe başkanlığında yürütmüştür. Ankara, Aydın ve Erzurum İllerinde ilköğretim ve lise düzeyindeki okullarda gerçekleştirilen araştırmada kız ve erkek öğrencilerle, okul yöneticileriyle, psikolojik danışman ve rehber öğretmenler (PDR) ile görüşülmüştür.
Niteliksel yöntem kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada: i) Ergenlerin aile yapısı, toplumsal cinsiyet ve ailede kadına yönelik şiddet konusundaki görüşleri, ii) Okul yöneticisi ve psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin (PDR) ailede kadına yönelik şiddet konusundaki görüşlerini ve ailesinde kadına yönelik şiddet yaşayan öğrencilerle olan deneyimleri ve iii) Öğrenci, öğretmen ve idarecilerinin görüş ve önerileri doğrultusunda, kadına yönelik aile içi şiddeti önlemeye yönelik olarak yapılması gereken müdahaleler konusundaki görüşleri hakkında bilgi toplanmıştır.
Ece Koyuncu Filiz Kardam Ayşen Ufuk Sezgin Alanur Çavlin Altan Sungur Hacer Taşçene Nihan Yolsal Ömer Akınsoy D. Zeynep Alpar Emine Bademci
ARAŞTIRMA RAPORU
Ensest sorununu tüm boyutlarıyla saptamak, konuya dikkat çekerek farkındalığı arttırmacıyla Birleşmiş Milletler Dünya Nüfus Fonu işbirliğiyle Adana, Ankara, Diyarbakır, Erzurum ve İstanbul ilerinde yürütülmüş ve araştırmanın raporu Aralık 2008’de tamamlanmıştır.
Araştırmada ensesti yaşayanların ulaştığı ya da ulaşabileceği kurumlarda çalışan uzmanların bilgilerine başvurarak ensestin nasıl yaşandığı, nasıl açığa çıkarıldığı, mağdurların hangi yollarla uzmanlara ulaştığı, mağdurun ve failin olayın açığa çıkmasının ardından hukuksal, psikolojik, sosyal ve tıbbi ne tür destekler aldığı saptanmıştır.
Görüşme yapılan uzmanlar psikolog, psikiyatrist, sosyal hizmet uzmanı, polis, rehber öğretmen, hukukçu hekimlerden ve sivil toplum örgütleri çalışanları arasından seçilmişlerdir.
Bu çalışmanın raporunda ensest olgularını ve bu olguların özelliklerini Türkiye literatürü ve araştırma sırasında görüşülen uzmanların aktaracakları deneyimleri kullanarak aktarılmış; farklı mesleklerden uzmanların ensestin önlenmesi, ortaya çıkarılması, mağdurun ve failin tedavisi, rehabilitasyonu ve cezalandırılması konularında fonksiyonları ve fonksiyonları yerine getirmede donanımları ve eksiklikleri yine uzmanlarla yapılacak görüşmelerden yola çıkarak raporda bir araya getirilmiştir.
Yapılmış tüm çalışmalar ve görüşmeler ensest konusunda farklı mesleklerden uzmanların işbirliğinin gereğini vurgulamaktadır. “Türkiye’de Ensest Sorunsalını Anlamak” başlıklı çalışma farklı alanlarda uzmanların konuya ilişkin birikimini ve önerilerini bir araya getirerek bu hedefe hizmet etmeyi de amaçlamaktadır. Bu sayede çalışma raporunun, mekanizmanın doğru çalışması için farklı meslek gruplarından uzmanlarla yapılabilecek ileri çalışmalara yol göstermesi beklenmektedir.
PROJE | Türkiye Gençlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Araştırması (2007)
HAZIRLAYANLAR
Hilal Özcebe Turgay Ünalan A. Sinan Türkyılmaz Yadigar Coşkun
İÇİNDEKİLER
Teşekkür Önsöz Bölüm 1Giriş Bölüm 2 Metodoloji ve Araştırma Tasarımı Bölüm 3 Hanehalkı ve Konut Özellikleri Bölüm 4 Gençlere ait Sosyodemografik Özellikler Bölüm 5 Yaşam Tarzı Bölüm 6 Üreme Sağlığı Bilgisi Bölüm 7 CYBE ve HIV/AIDS Bilgisi Bölüm 8 Evlilik ve Çocuk Sahibi Olma Konularında Görüşler Bölüm 9 Üreme Hakları ve Cinsel Haklar ile Davranışlar Hakkında Bazı Görüşler Bölüm 10 Gençlerin Bazı Üreme Sağlığı Deneyimleri Bölüm 11 Bilgi Alma ve Sağlık Hizmeti Sunumu Konusunda Görüşler ve Beklentiler Bölüm 12 Sonuç ve Öneriler Bölüm 13 Araştırmanın Ardından Kaynaklar Ekler
ARAŞTIRMA RAPORU
2007 Türkiye Gençlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Araştırması (TGCSÜSA) Nüfusbilim Derneği ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu işbirliği ile gerçekleştirilmiştir.
TGCSÜSA 15-24 yaş grubu gençlerin cinsel sağlık ve üreme sağlığı, üreme hakları ve cinsel haklar konularındaki bilgileri ve yaklaşımlarını belirlemek ve cinsel sağlık ve üreme sağlığı konularında hizmet beklentilerini saptamak amacıyla yürütülmüş niceliksel bir araştırmadır.
Araştırmanın örneklem tasarımı, Türkiye genelinde (15-19 ve 20-24 yaş grupları düzeyinde) istatistiksel anlamlılığı olabilecek şekilde tasarlanmıştır. 37 ile gidilmiş ve bu illerde 146 kümede yer alan 3506 hanehalkının 2963’ü ile (yüzde 85) görüşülmüştür. Bu hanelerde yapılan bireysel görüşmelerde 15-24 yaş grubu 1232 erkekte cevaplama oranı yüzde 74 iken, 1237 kadında cevaplama oranı yüzde 86’dır.
Sahadan fotoğraflar...
PROJE | DEVINFOTURK Yazılımının Geliştirilmesi (2007)
HAZIRLAYAN
Nüfusbilim Derneği
BİLGİ İÇİN
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu UNICEF tarafından binyıl kalkınma hedeflerindeki ilerlemeleri izlemek üzere geliştirilen ve pek çok ülkede Yaşam Kalitesi Göstergelerini izlemekte kullanılan DevInfo sisteminin 2008 yılından itibaren Türkiye’de de kullanılması planlanmıştı. DevInfoTürk olarak adlandırılan Türkçe versiyonunun oluşturulması sırasında Nüfusbilim Derneği, Devinfo yazılımını Türkçeleştirilmiş ve veri tabanındaki Binyıl Kalkınma Göstergeleri’nin (MDG) güncellenmesini yapmıştır. Veri girişinin valiliklerde yapılması hedeflenmesi nedeniyle proje kapsamında Türkiye’de iller bazında derlenen Yaşam Kalitesi Göstergeleri’nin İçişleri Bakanlığında veri tabanına eklenmesi çalışmaları da gerçekleştirilmiş ve Gaziantep ve Antalya’da düzenlenen toplantılar ile il valiliklerine DevInfoTurk programının tanıtımı yapılmıştır.
PROJE | Nüfus ve AIDS Projesi - UNFPA/UNAIDS/NIDI Survey on Financial Flows in 2005
HAZIRLAYAN
Nüfusbilim Derneği
ARAŞTIRMA RAPORU
Bu çalışma kapsamında Türkiye’de 2005 yılında kamu kurum ve kuruluşları ile bazı sivil toplum örgütlerinin nüfus ve AIDS konularında yürüttükleri projelere ayırdıkları kaynaklar, kuruluşlara gönderilen soru kağıtları ile saptanarak rapor haline getirilerek Birleşmis Milletler Nüfus Fonu’na sunulmuştur.
PROJE | ICPD Eylem Programının Uygulanmasında Milletvekillerinin Çalışmaları Üzerine Küresel Araştırma (2006)
HAZIRLAYANLAR
Alanur Çavlin İlknur Yüksel Kazım Tuğ
ARAŞTIRMA RAPORU
2006 yılı içerisinde ICPD Eylem Programının Uygulanmasında Milletvekillerinin Çalışmaları Üzerine Küresel Araştırma başlıklı bir UNFPA projesi kapsamında ilgili TBMM milletvekilleri ile ICPD Eylem Programının uygulanmasına ilişkin yapılan görüşmeler değerlendirilmiştir. Hazırlanan rapor Haziran ayında Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu'na sunulmuştur.
PROJE | Başbakanlık Genelgesi İle İlgili Araştırma (2006)
HAZIRLAYAN
Nüfusbilim Derneği
ARAŞTIRMA RAPORU
2006 yılının Şubat ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) bünyesinde töre ve namus cinayetleri ile kadın ve çocuklara yönelik şiddetin sebeplerinin araştırılarak gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla bir araştırma komisyonu oluşturulmuştur.
Bu komisyonun eylem planını da içeren raporu, Başbakanlığın 4 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Çocuk ve Kadınlara Yönelik Şiddet Hareketleriyle Töre ve Namus Cinayetlerinin Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler başlıklı genelgesine kaynak olmuştur.
Bu çalışma kapsamında yukarıda sözü edilen Başbakanlık genelgesi’nin hukuksal açıdan değerlendirilmesine de yer verilerek, genelgenin kurumlar tarafından nasıl algılandığı, işlevselliği, kurumların genelgede belirtilen faaliyetler konusunda karşılaştıkları güçlükler bilgi toplaması amaçlamıştır. Kurumlardan elde edilen bilgilerin analizi sonucunda genelgenin işlevselliğinin sağlanması amacıyla öneriler sunulmuş ve izlenmesine yönelik bir izleme formu geliştirilmiştir.
PROJE | Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Projesi (2005)
HAZIRLAYAN
Mesut Deren
KATKIDA BULUNANLAR
Şebnem Canpolat Güler Koçberber
ARAŞTIRMA RAPORU
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM) için, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu mali desteği ile yürütülen çalışmada çeşitli kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan kadınlara ilişkin yayınlanmış ya da yayınlanmamış tüm verilerin listesinin oluşturulması hedeflenmiştir. Üyelerimizden Mesut Deren’in önderliğinde Dr. Şebnem Canpolat ile Dr. Güler Koçberber'in katkılarıyla bir ay gibi kısa bir sürede hazırlanan "Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Oluşturma Eylem Planı" raporu Kasım ve Aralık 2005 aylarında konu ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının mevcut bulunduğu toplantılarda oluşturulan Medya, Şiddet, Eğitim, Sağlık, Çalışma Yaşamı/Kırsal Kalkınma/Girişimcilik/Yoksulluk, ve Siyasal Katılım/Karar Alma Mekanizmaları çalıştaylarında tartışılarak son haline getirilmiştir.
PROJE | Türkiye'de Namus ve Namus Cinayetleri Projesi (2005)
Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonlarının desteği ile yürütülen çalışma toplumumuzdaki namus anlayışını ve namus cinayetlerinin dinamiklerini anlamayı ve bu konuda hazırlanacak eylem programı için öneriler geliştirmeyi amaçlamıştır.
İstanbul, Adana, Şanlıurfa ve Batman illerinde niteliksel araştırma teknikleri kullanılarak 195 görüşme gerçekleştirilmiştir.
Proje bulguları TBMM Töre ve Namus Cinayetlerini Araştırma Komisyonu ile paylaşılmış, rapor ise UNFPA tarafından kamuoyuna tanıtılmıştır.
Ayrıca bu proje bulguları kullanılarak 9. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi'nde Filiz Kardam ve Danende Aloar "Namus Cinayetleri: Hangi Koşullarda, Nerede, Nasıl?" başlıklı bir bildiri sunmuştur.
Çalışma raporu, Türkiye’deki namus cinayetlerinin ortadan kaldırılmasına yönelik kritik önem taşıyan bir ilk adım niteliğindedir. Bugüne kadar namus cinayetleri konusunda çok az sayıda niteliksel araştırma gerçekleştirilmiş ve sadece bir niceliksel çalışma yayınlanmıştır. Bu nedenle, bu çalışma, Türkiye’deki namus cinayetleri deneyimi ve dinamikleri ile bu cinayetleri haklı gösteren ve aslında bu suçları gerekçelendiren, daha geniş anlamıyla namus sistemini anlamamız açısından son derece önemli bir katkı sağlamaktadır.
PROJE | Nüfus ve AIDS Projesi - UNFPA/UNAIDS/NIDI Survey on Financial Flows in 2003
HAZIRLAYAN
Nüfusbilim Derneği
ARAŞTIRMA RAPORU
Türkiye’de 2003 yılında kamu kurum ve kuruluşları ile bazı sivil toplum örgütlerinin Nüfus ve AIDS konularında yürüttükleri projelere ayırdıkları kaynaklar, kuruluşlara gönderilen soru kağıtları ile saptanıp rapor haline getirilerek Birleşmis Milletler Nüfus Fonu’na sunulmuştur.
PROJE | İç Göçün Analizi: Dolaylı Tekniklerin Sayım Datasından Göç Tahminleri (2004)
HAZIRLAYAN
Bengi Uğuz
BİLGİ İÇİN
‘Analyses of Internal Migration Flows in Turkey: Application of Indirect Techniques of Migration Estimations to Census Data’ orijinal başlıklı bu çalışma üyelerimizden Bengi Uğuz tarafından Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Programının (MiReKoc) desteğiyle yürütülmüştür. Bu çalışmada sayım sonuçlarına dolaylı tekniklerin uygulanmasıyla Türkiye’de yaşanmış geçmişteki iç göçün analizi amaçlanmıştır.
PROJE | Uluslararası Göçün 2000 Yılı Sayımları Kullanılarak Analizi (2004)
HAZIRLAYAN
Yadigar Coşkun
BİLGİ İÇİN
‘Analyzing the Aspects of International Migration in Turkey by Using 2000 Census Results’ orijinal başlıklı bu çalışma dernek üyemiz Yadigar Coşkun tarafından Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Programının (MiReKoc) desteğiyle yürütülmüştür. Çalışmada 2000 yılı sayımları kullanılarak Türkiye’den yaşanan dış göçün sayısal tahminini yapmak hedeflenmiştir. 2000 sayımında sorulan göçle ilgili sorulardan yola çıkılarak Türkiye dışına göç edenlerin sayısı tahmin edilmeye çalışılmıştır.
